Verwachte groei van 3,6% in 2021: de vertraagde effecten van de crisis remmen het herstel af

Brussel, 22 maart 2021 – Het is duidelijk dat de Covid-crisis de zwaarste economische crisis is sedert de Tweede Wereldoorlog. ING België verwacht dat de gevolgen hiervan in de loop van de komende kwartalen voelbaar en zichtbaar zullen worden, maar dat deze gezien de enorme schok die de economie te verwerken kreeg toch nog beperkt blijven. Zo verwacht ING-econoom Philippe Ledent dat het Belgisch BBP na een terugval met 6,2% vorig jaar, dit jaar met 3,6% toeneemt. De twee sleutels tot herstel in de komende maanden zijn echter het aantal faillissementen en de arbeidsmarkt. Hoewel het aantal faillissementen ​ per maand sinds het begin van de coronacrisis ​ is gedaald, mogen we verwachten dat ​ de crisis zo’n 10.000 extra faillissementen zal veroorzaken. De te verwachten toename van het aantal faillissementen zal, in combinatie met de onvermijdelijke herstructureringen na een crisis van deze omvang, volgens de analyse van onze economen wellicht leiden tot een extra verlies van 15.000 tot 20.000 banen. Daardoor zou de werkloosheid stijgen van 6,1% eind 2020 naar een piek van 7,1% begin 2022. ​

Belgische economie beperkt schade tijdens vierde kwartaal 2020

Met een lichte daling van de activiteit tijdens het vierde kwartaal 2020 (-0,1%) wist de Belgische economie de schade nog te beperken. Vooral de consumptie van de huishoudens leed onder de tweede golf van de pandemie. In het vierde kwartaal daalde de consumptie met 5,6% ten opzichte van het derde kwartaal 2020, waarmee het jaar met ongeveer 10% lager afsloot dan voor de crisis. Opvallend is verder de evolutie van de tewerkstelling. Na eerder fors jobverlies tijdens het eerste en tweede kwartaal 2020 (-50 000 arbeidsplaatsen) werden er tijdens het derde en vierde kwartaal jobs gecreëerd (resp. +7 000 en +20 000).

4 verschillen tussen de coronacrisis en een klassieke recessie

“De Covid-19 crisis volgt niet het klassieke patroon van een recessie. We zien vier duidelijke verschillen. Het betreft hier een exogene schok die los staat van de werking van de economie. Dat exogene karakter heeft er wel voor gezorgd dat er snel eensgezindheid was bij ​ politieke en monetaire autoriteiten over een ongeziene tegenreactie, namelijk een veelvoud aan hulp- en steunmaatregelen voor de huishoudens en het bedrijfsleven. Ook het aantal faillissementen en het banenverlies vertoonden door het moratorium een atypische ontwikkeling. En tenslotte heeft het grootschalig gebruik van tijdelijke werkloosheid heel wat banen gered."
​Philippe Ledent, econoom bij ING België

Het aantal faillissementen bleef dankzij het moratorium inderdaad beperkt. Terwijl er net vóór de crisis bijna 900 faillissementen per maand waren, is dat sinds maart 2020 gedaald naar een gemiddelde van iets meer dan 500 per maand (grafiek 2). En dankzij de tijdelijke werkloosheid bleef het banenverlies dus ook beperkt (grafiek 4). Op het hoogtepunt van de crisis maakten ruim een miljoen werknemers (28% van de loontrekkenden in België) minstens deeltijds van die maatregel gebruik.

Aantal faillissementen en arbeidsmarkt bepalend voor richting economische cyclus in de komende maanden

Om over een opheffing van de lockdownmaatregelen in de loop van het tweede kwartaal of zeker tijdens de tweede jaarhelft te kunnen spreken, lijkt vaccinatie noodzakelijk. In de loop van het tweede kwartaal of zeker tijdens de tweede jaarhelft wordt dan een opleving mogelijk en zullen de huidige noodmaatregelen plaats kunnen maken voor relancemaatregelen.

“In het meest pessimistische scenario stevenen we af op een tsunami van faillissementen en ontslagen, door de verslechtering van de financiële situatie van de bedrijven. In het meest optimistische scenario krijgen we een fors herstel dat voldoende perspectieven biedt aan bedrijven en hun investeerders omdat de faillissementen, herstructureringen en jobverliezen die tot hiertoe dankzij de maatregelen konden worden vermeden, uitblijven. Maar de realiteit zal wellicht ergens tussenin landenPhilippe Ledent, econoom bij ING België

ING verwacht dat het aantal faillissementen en het jobverlies niet zo groot zal zijn als de afname van de activiteit in 2020 doet vermoeden:

• De combinatie van fors opgelopen spaartegoeden fors opgelopen (+€ 20 miljard) en een lagere spaarquote in de komende kwartalen biedt goede vooruitzichten voor privé consumptie.
• Tijdens de herstelfase zullen forse budgettaire stimuli blijven bestaan.
• Het monetair beleid staat verder borg voor aantrekkelijke financieringsvoorwaarden.

Gr. 5 Ontwikkeling van het spaargeld van de huishoudens in België

Stijging van aantal faillissementen en werkloosheid ondanks doeltreffend economisch beleid en relancemaatregelen

Het zal echter nog geruime tijd duren voor het activiteitspeil terug het niveau van voor de crisis haalt. Het valt dan ook te verwachten dat er meer faillissementen of herstructureringen zullen volgen van zodra de steunmaatregelen worden stopgezet. ING is van mening dat het aantal faillissement en het banenverlies ten minste vergelijkbaar zal zijn met de toestand na de financiële crisis. Gezien de omvang van de covid-crisis is dat echter nog steeds een optimistisch scenario dat kan worden toegeschreven aan een doeltreffend economisch beleid.

Het feit dat een aantal sectoren niet (normaal) konden werken – zoals de horeca – zal niet zonder gevolg blijven. Daar tegenover staat echter dat die sectoren op bijzondere aandacht van de overheid zullen kunnen rekenen en dat er mogelijk verdere steunmaatregelen zullen volgen.

Andere sectoren, zoals reclame- en marktonderzoeksbureaus, verhuur- en leasingbedrijven of tal van bedrijven uit de maakindustrie, zijn echter kwetsbaar. Het feit dat zij een beroep hebben gedaan op tijdelijke werkloosheid zou kunnen wijzen op een duurzaam lager activiteitspeil en een beperkte vraag. Voeg daar nog de structurele wijzigingen door de crisis aan toe - op het vlak van de gewoonten van de economische actoren en de marktwerking - , dan is niet uit te sluiten dat faillissementen zich vooral zullen voordoen in die sectoren waar het niet noodzakelijkerwijze wordt verwacht en waarvoor de overheid minder aandacht heeft.

In de veronderstelling dat de impact van de coronacrisis op de faillissementen en het banenverlies minstens even groot zal zijn als die van de financiële crisis, mogen we verwachten dat de crisis zo’n 10.000 extra faillissementen zal veroorzaken. Daar moeten we aan toevoegen dat de iets meer dan 7000 faillissementen in 2020 een daling van 30% betekenen ten opzichte van het gemiddelde van de voorgaande jaren. Wanneer de steunmaatregelen wegvallen, zal een aantal niet in 2020 uitgesproken faillissementen alsnog plaatsvinden, wat de facto het faillissementscijfer zal doen stijgen. We mogen dus verwachten dat we niet alleen terugkeren naar de trend van de afgelopen jaren, maar ook – macro-economisch bekeken – een toename van het aantal faillissementen zien met naar schatting zo’n 13.000 stuks. Dat is veel, maar minder dan de extrapolaties op basis van de micro-economische gegevens over de bedrijven.

De verwachte stijging van het aantal faillissementen, in combinatie met de onvermijdelijke herstructureringen, zouden volgens onze analyse kunnen resulteren in een gecumuleerd banenverlies van 15.000 tot 20.000 jobs in 2021. Hierdoor zou de werkloosheidsgraad stijgen van 6,1% eind 2020 naar maximum 7,1% begin 2022.

“De huidige crisis is allesbehalve een klassieke crisis. Hele sectoren die volledig en gedurende weken of zelfs maanden gedwongen de deuren moesten sluiten, dat is nooit eerder gezien. De genome maatregelen hebben veel faillissementen en minstens 50.000 jobs verlies kunnen vermijden. Maar de uiteindelijke impact van de covid-crisis zal ook afhangen van de vertraagde effecten hiervan, zelfs gedurend de initiale phase van het herstel."
​Philippe Ledent, econoom bij ING België