Griekenland – een akkoord om een akkoord te vinden
UPDATE 23.07.2015 - Na een marathon van onderhandelingen (14 uren eurogroep zaterdag, 17 uren Eurotop zondag) is maandagochtend een akkoord gevonden tussen de Griekse regering en zijn Europese partners. Dat akkoord heeft de verdienste dat het er na zovele weken van onzekerheid eindelijk is. Hiermee verdwijnt het plan B van een Grexit, die het afgelopen weekend expliciet op tafel heeft gelegen, weer naar de achtergrond. Toch betreft dit slechts een voorakkoord over een stappenplan, dat ruwweg uit drie stappen bestaat: het vertrouwen herstellen, een derde steunprogramma onderhandelen en de Griekse schuld herstructureren.
Na een marathon van onderhandelingen (14 uren eurogroep zaterdag, 17 uren Eurotop zondag) is maandagochtend een akkoord gevonden tussen de Griekse regering en zijn Europese partners. Dat akkoord heeft de verdienste dat het er na zovele weken van onzekerheid eindelijk is. Hiermee verdwijnt het plan B van een Grexit, die het afgelopen weekend expliciet op tafel heeft gelegen, weer naar de achtergrond. Toch betreft dit slechts een voorakkoord over een stappenplan, dat ruwweg uit drie stappen bestaat: het vertrouwen herstellen, een derde steunprogramma onderhandelen en de Griekse schuld herstructureren.
(1) Om het vertrouwen te herstellen, wordt van Griekenland onmiddellijke actie verwacht. Tegen woensdag moet het Griekse parlement vier hervormingen in wetten hebben gegoten, waaronder meer de hervorming van de btw en de pensioenen. Daarnaast moet Griekenland zich formeel engageren om een reeks maatregelen te nemen in het te onderhandelen derde steunprogramma. Griekenland moet allereerst haar hervormingsvoorstellen in een reeks domeinen versterken (pensioenen, productmarkten, arbeidsmarkt en de financiële sector) en de ambtenarij aanzienlijk moderniseren. Bovendien dient de Griekse regering een fonds op te richten dat activa van de Griekse overheid zal verzamelen om deze te privatiseren of te ontwikkelen. In totaal zou dit fonds 50 miljard euro moeten opbrengen, waarvan driekwart naar de terugbetaling van de schuld zou gaan en één kwart naar investeringen in de reële economie. Ten slotte engageert de Griekse regering zich om alle wetgeving van het afgelopen halfjaar die tegen de eisen van het eerdere programma inging, terug te draaien, met uitzondering van de wet over de humanitaire crisis. De eurogroep zal hier woensdag kennis van nemen.
(2) Om de onderhandelingen over een derde steunprogramma te kunnen opstarten, moeten de nationale parlementen van een aantal eurolanden het onderhandelingsmandaat van de "instellingen" (Europese Commissie, ECB, IMF) goedkeuren. Vrijdag kunnen de onderhandelingen dan officieel starten. Griekenland zou haar engagementen dan moeten nakomen in ruil voor ongeveer 85 miljard euro aan noodsteun. Dat bedrag is een schatting van de financieringsnood van Griekenland tot eind 2018. Daarvan kunnen nog vóór het einde van de onderhandelingen 10 tot 12 miljard euro aan overbruggingskredieten worden vrijgemaakt om de achterstallige terugbetalingen (aan het IMF en binnenkort aan de ECB) te dekken. Een buffer van 10 tot 25 miljard euro, waarvan 10 miljard meteen, zou gebruikt worden om de banken te herkapitaliseren. De resterende noodhulp zal zoals in de vorige programma’s in schijven worden uitgekeerd na regelmatige evaluaties door technische teams van de "instellingen".
(3) Pas na de eerste evaluatie van het nieuwe steunprogramma kan er sprake zijn van schuldverlichting. Van kwijtschelding zal geen sprake zijn, Griekenland kan hoogstens aanspraak maken op lagere interestvoeten en/of langere looptijden. Aangezien Griekenland tot 2021 vrijgesteld is van terugbetaling van het kapitaal en de interesten van de noodleningen, zullen deze maatregelen de begrotingsinspanningen van de eerstkomende jaren echter niet verlichten.
Een nieuw punt in het akkoord is wel het beloofde investeringspakket: 35 miljard euro van verschillende Europese programma’s in de komende drie tot vijf jaar, bovenop de 12,5 miljard via het privatiseringsfonds. De impact daarvan op de Griekse economie is echter onzeker op korte termijn; de Europese Commissie zal slechts 1 miljard euro onmiddellijk beschikbaar maken.
Dit stappenplan is bezaaid met struikelblokken. Wellicht zal het Griekse parlement de gevraagde wetgeving stemmen. Maar wat zullen de zeven of acht nationale parlementen (Estland, Letland, Finland, Slovakije, Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk en misschien Nederland) doen die de start van de onderhandelingen moeten goedkeuren? En eenmaal de onderhandelingen van start gaan, zal het effectief leiden tot een derde steunprogramma? Hoe zal de Griekse bevolking reageren op deze capitulatie van de Griekse premier Tsipras, nu hij zo goed als alle hervormingen heeft aanvaard die de Grieken in het referendum nog massaal verworpen hadden?
Door die onzekerheid zullen de Griekse banken deze week waarschijnlijk nog gesloten blijven. Hoe groter het vooruitzicht op een akkoord, hoe meer de ECB geneigd zal zijn om de noodsteun aan de Griekse banksector verder op te trekken. Indien de onderhandelingen vrijdag officieel van start gaan, kunnen de banken volgende week misschien alweer opengaan. We zien echter moeilijk hoe de kapitaalcontroles en de beperkingen op geldopneming volledig opgeheven kunnen worden voordat de banken weer geherkapitaliseerd zijn en de ECB een grondige doorlichting van de banken heeft gedaan. Dat laatste is echter pas voor na de zomer voorzien.
Hoewel de Grexit dit weekend is afgewend, is het nog te vroeg om opgelucht adem te halen. De risico’s blijven zeer groot, in de eerste plaats het politieke risico in Griekenland in de nasleep van dit weekend. We zijn nog ver van een oplossing die Griekenland duurzaam in de eurozone verankert.
Bekijk de video hier
UPDATE 15 juli (Engels)
UPDATE 16 juli (Engels)
UPDATE 17 juli (Engels)
UPDATE 21 juli (Engels)
UPDATE 23 juli (Engels)
Meer informatie:
Anthony Baert, Economist, +32 2 547 39 95, anthony.baert@ing.be