Denkoefening over de hervorming van de ziekenhuizen

De uitdagingen van het Belgische ziekenhuisstelsel in het licht van internationale ervaringen

België heeft een hervorming van de ziekenhuissector aangekondigd, om in te kunnen spelen op de nieuwe uitdagingen die zich aandienen op demografisch, epidemiologisch, sociaal, technologisch en financieel vlak. Daarbij komen alle aspecten van het ziekenhuislandschap aan bod: organisatie, financiering, regelgeving, beheer enz.

In de meeste Europese landen werden dergelijke hervormingen reeds doorgevoerd. Door de grote complexiteit van de gezondheidszorgstelsels dringen zich maatregelen op die na de invoering bijgestuurd of aangepast moeten worden.  Dat maakt de verwachte resultaten bijzonder volatiel. Daarnaast speelt de diversiteit van de spelers in de ziekenhuissector een rol,  die er bovendien vaak uiteenlopende belangen op nahouden.

Op basis van deze vaststelling heeft ING België beslist om actief mee te werken aan een collectieve denkoefening over de ziekenhuishervorming in ons land. Verschillende 'Key Opinion Leaders', elk expert in hun domein,  namen hier aan deel. Via deze weg wil ING België een constructieve bijdrage leveren aan de huidige hervorming, gebaseerd op de ervaringen met andere vergelijkbare gezondheidszorgstelsels die gelijkaardige processen hebben doorgemaakt. Er werd daarvoor een studie besteld bij Antares Consulting zodat de uitdagingen van het Belgische ziekenhuisstelsel in kaart gebracht konden worden, rekening houdend met de internationale context.

Saskia Bauters, Head of Public Sector & Social Profit ING België, licht toe: "ING is een belangrijke speler in de financiering van de Belgische ziekenhuissector. We zijn aanwezig in 80% van de ziekenhuizen en verleenden in totaal voor 2 miljard euro aan kredieten. Dankzij onze expertise en deze studie hopen wij een - bescheiden - bijdrage te leveren aan de kwaliteitsverbetering van de gezondheidszorg in België. "

We hebben België op diverse punten vergeleken met de ons omringende landen (1). Zo zijn we tot een aantal vaststellingen gekomen die de basis vormden voor onze denkoefening:

• Wanneer we de uitgaven voor gezondheidszorg meten in verhouding tot het bbp van het land, bevindt België zich in de groep met lage uitgaven.  De voorbije jaren zijn deze uitgaven echter aanzienlijk gegroeid.
• De rechtstreekse deelname van de patiënten aan de financiering van de gezondheidszorg ligt het hoogst in ons land, enerzijds via de rechtstreekse uitgaven (out of pocket), anderzijds via een hoog belastingniveau.
• Het aantal artsen ligt eerder laag in vergelijking met de geanalyseerde landen. Bovendien is de relatie tussen de vergoedingswijze van de artsen en de ziekenhuisfinanciering een vrij complexe zaak, waarover van ziekenhuis tot ziekenhuis onderhandeld wordt.
• Wat het beheer van de bedden betreft, is België een van de landen met het hoogste aantal acute ziekenhuisbedden per 100 inwoners en ligt de gemiddelde verblijfsduur per opname in ons land vrij hoog.
• België is een van de landen waar het zorgpersoneel het grootste aantal patiënten verzorgt, met een bezettingsgraad die nauwelijks geëvolueerd is, hoewel de in het ziekenhuis behandelde gevallen complexer worden. 
• De Belgische gezondheidszorg is heel toegankelijk in vergelijking met de geanalyseerde landen.

Aan de hand van de resultaten die in de ons omringende landen behaald werden na de doorgevoerde hervormingen, kunnen we al enigszins vooruitlopen op de effecten van de aangekondigde hervorming in België. Meer bepaald kunnen we belangrijke gegevens afleiden uit recente hervormingen in twee nabijgelegen landen:

• In Frankrijk heeft de tarifering volgens activiteit grotendeels positieve gevolgen gehad voor de productiviteit van de ziekenhuizen en tot een daling geleid van de gemiddelde verblijfsduur en van het aantal ziekenhuisbedden. Er was ook een algemene tendens naar specialisatie van het zorgaanbod in gebieden waar verschillende ziekenhuizen naast elkaar bestaan.
• In Zwitserland werd in 2012 het SwissDRG-model ingevoerd. Dit systeem maakte het mogelijk om zowel de gemiddelde verblijfsduur als het aantal vereiste bedden terug te dringen. Er was een verschuiving naar verzorging na een ziekenhuisopname in bijvoorbeeld medisch-sociale instellingen. Daarnaast zijn de ambulante prestaties heel sterk toegenomen.

We hadden ook belangstelling voor het financieringsmodel van de ACO:

• In de VS werd een nieuw financieringsmodel ingevoerd waarbij de zorgverlening van verschillende actoren geïntegreerd wordt (de ACO's, Accountable Care Organizations), met positieve gevolgen, zowel vanuit economisch oogpunt als voor de kwaliteit van de verstrekte prestaties en van de behaalde klinische resultaten.

In al deze gevallen, maar ook in andere landen waar eerder gelijkaardige hervormingen werden doorgevoerd, kende de medisch-sociale sector een sterke ontwikkeling, wat bijdroeg tot de garantie van de continuïteit van de zorgverlening en de verhoogde efficiëntie van het ziekenhuisstelsel. Vertrekkende van deze gegevens en vaststellingen bepaalt het rapport de voornaamste uitdagingen van de aangekondigde hervorming, evenals in het licht van de internationale ervaringen de gevolgen die deze hervorming zou kunnen of moeten hebben in verschillende domeinen:

• Algemene aansturing van het stelsel. Hoe het institutionele beheer van de gezondheidszorg vereenvoudigen en de samenwerking tussen de gezondheidszorgsector en de medisch-sociale sector bevorderen.
• De oprichting van ziekenhuisnetwerken in een gebied kan alleen georganiseerd worden met een volledige forfaitarisering van de ziekenhuisfinanciering.
• Betrokkenheid van de zorgverleners bij het beheer en de financiering van de netwerken. De vergoedingswijzen van de artsen moeten afgestemd zijn op de doelstellingen van de hervorming.
• De ziekenhuizen vormen slechts een deel van het gezondheidszorgstelsel en het is wenselijk en noodzakelijk dat de perimeter van de hervorming uitgebreid wordt naar andere actoren en sectoren dan enkel de ziekenhuizen, met het oog op de algemene samenhang van het stelsel.

Tot slot wordt in het rapport een belangrijk aspect in verband met de doorvoering van de hervorming onderstreept: het is belangrijk om te differentiëren en om, los van de 'dringende' maatregelen van kostenbeheersing, maatregelen te nemen die ons gezondheidszorgstelsel diepgaand en structureel wijzigen en de financiering ervan op lange termijn garanderen. Deze veranderingen veronderstellen een grondige mutatie van dit stelsel.

(1) Duitsland, Oostenrijk, Denemarken, Frankrijk, Noorwegen, Nederland, Verenigd Koninkrijk, Zweden, Zwitserland

Link

• Presentatie gegeven tijdens de persconferentie (.PDF)

---
Voor bijkomende informatie:   
Pressoffice ING Belgium     [email protected]